تحلیل انواع و مشخصات کریدورهای حمل و نقل ترکیبی(یکپارچه)

چکیده :

طبقه بندی کریدور حمل و نقل ترکیبی، یکی از عناصر اصلی نظریه حمل و نقل ترکیبی است. در این مقاله، در ابتدا مشکلات فعلی طبقه بندی کریدورهای حمل و نقل ترکیبی، تحلیل می شوند. انواع و مشخصات کریدورهای موجود، بر حسب سطح فضایی و روش های حمل و نقل و اهداف خدمت رسانی و حجم و مقدار مربوط، تلخیص و اضافه گردیده و بهبود یافته اند. سپس انواع کریدورهای حمل و نقل بر اساس خصوصیات خدمت رسانی و مشخصات عملکردی پیشنهاد شده و تحلیل ویژگیها نیز ارائه گردیده اند. نتایج نشان می دهند که طبقه بندی بر اساس خصوصیات خدمت رسانی و مشخصات وظیفه ای، نه تنها می تواند نمایانگر الزامات و نیازهای کریدورها باشد، بلکه مستقیما نشان دهنده وظیفه کریدورهاست. سرانجام، طبقه بندیهای کریدورهای پیشنهادی، با یک وضعیت تحلیل می شوند.

1- مقدمه:

مطالعه نظام مند حمل و نقل ترکیبی در چین، به اواخر دهه 1950 بر می گردد و حمل و نقل ترکیبی آن، پیشرفت های زیادی را همراه با سازندگی های فراوان و توسعه مداوم، بدست آورده است. تا پایان سال 2008، میزان کل راه ها در چین، بیش از 3730/2 هزار کیلومتر بود که شامل 79/2 هزار کیلومتر بزرگراه و 2461/8 هزار کیلومتر کریدور هوایی و 122/8 هزار کیلومتر کریدور آبی و 58/3 هزار کیلومتر، خط لوله بود.

طبقه بندی بندی کریدور، نه تنها یکی از عناصر اصلی تحقیق درباره حمل و نقل ترکیبی است، بلکه یک عامل مهم در رابطه با طراحی کریدور می باشد. این طبقه بندی همچنین دارای ارتباط قوی با عملکرد کریدور و نیاز حمل و نقل و توزیع روشهای مختلف حمل و نقل می باشد. بعضی از پژوهشگران محلی به تحقیق درباره طبقه بندی کریدور پرداختند و دستاوردهای مفیدی کسب نمودند. بویژه ژانگ و همکاران، اقدام به طبقه بندی کریدورهای حمل و نقل ITC برحسب سطح فضایی و روش ترکیب و هدف خدمت نمودند. تمام این اکتشافات و شناسایی ها، تا حد زیادی موجب پیشرفت و بهبود تحقیق درباره ITC شدند.

با اینحال، مشکلات متعددی می توانند از طریق روشهای گوناگون طبقه بندی آگاهانه، مشخص شوند مثل :

1- تعریف دامنه نامشخص انواع گوناگون کریدورها

2- طبقه بندی بیش از حد ساده، یعنی الزامات و نیازمندیها بطور مناسبی در نظر گرفته نشده اند

3- طبقه بندی انحصاری، بدون بررسی نظام مند و چندوجهی.

بنابراین یک طبقه بندی فشرده و متراکم و دارای خصوصیات تحلیل باید انجام شود. نتیجه مناسب ممکن است به بهینه سازی چهارچوب کلی حمل و نقل ترکیبی و کامل نمودن سامانه نظری طراحی کریدور و ارائه مراجعی برای تصمیم گیری سیاسی دولت، کمک نماید.

1- انواع و خصوصیات طبقه بندی کریدورهای حمل  نقل یکپارچه (ITC):

این طبقه بندی معمولا دارای نتایج متفاوتی است و محتویات گوناگونی را با معیارهای مختلف در بر می گیرد. تحقیق فعلی به طبقه بندی ITC از پنج جنبه شامل سطح فضایی، روش ترکیب، هدف خدمت، خصوصیات خدمت و مشخصات عملکردی می پردازد. شکل های 1 و 2 نشان دهنده طبقه بندی پیشرفته و رابطه سلسله مراتبی هر عامل می باشند.

1-2- سطح فضایی:

به هنگام طبقه بندی ITC از نظر سطح فضایی، کریدورهای بین المللی، درون منطقه ای، درون استانی، استانی  و شهری بعنوان مرجع در نظر گرفته می شود. با اینحال یکپارچگی سرعت در رفت و آمد شهری و روستایی، نیازمندی جدیدی را مطرح می کند که ساخت کریدورهای شهری و روستایی باید در برنامه ریزی حمل و نقل ترکیبی منطقه ای در نظر گرفته شود و فقط نباید به کریدورهای شهری توجه گردد. با اینحال، کریدور حمل و نقل شهری می تواند در طبقه بندی ITC، توسط کریدورهای شهری و روستایی جایگزین شود.

1-1-2- انواع کریدور:

با معیارها و توضیحات فوق الذکر در مورد طبقه بندی، ITC به عنوان کریدورهای بین المللی، درون منطقه ای، درون شهری و شهری و روستایی، طبقه بندی می گردد.

1- کریدورهای بین المللی:

جریان مسافر و تجارت و حمل و نقل در میان کشورهای مختلف، تا حد زیادی از طریق کریدورهای بین المللی انجام می شود که در آنها، کریدورهای دریایی، موجب ارتباط مناطق ساحلی و راه آهن و کریدورهای بزرگراهی با مناطق درون سرزمینی می شوند. کریدور حمل و نقل بین المللی در شمال شرق آسیا و کریدور حمل و نقل بین المللی آسیای مرکزی، نمونه هایی از کریدورهای بین المللی در چین هستند.

2- کریدورهای بین استان:

به عهده گرفتن وظایف حمل و نقل بین استانها یا مناطق اقتصادی منطقه ای، به گونه ای است که کریدورهای بین استانی، به عنوان ستون فقرات شبکه کلی حمل و نقل ترکیبی و یکپارچه تلقی می شوند که ترکیبی از خطوط راه آهن و رودهای قابل کشتیرانی و بزرگراه ها در بعضی مناطق هستند مثل راه آهن پکن- گوانگ ژو و خط آهن پکن- شانگهای در چین.

3- کریدورهای بین شهری:

شامل خطوط راه آهن و بزرگراه ها و اتصالات اصلی شهرهای بزرگ و متوسط هستند که نمونه هایی از آنها، اتصال ریلی سریع گوانگ ژو- شن زن- هنگ کنگ و خط آهن بین شهری پکن- یتان چین می باشند.

4- کریدورهای شهری و روستایی :

این کریدورهای حمل  نقل، شهرهای بزرگ و شهرهای کوچک و روستاها را با مناطق متمرکز صنعتی و اقتصادی پیشرفته متصل می کنند. بزرگراه ها و تا حدودی، خطوط فرعی راه آهن، کریدورهای اصلی حمل و نقل آنها هستند.

2-1-2- تحلیل ویژگی ها:

خصوصیات زیر برای سطح فضایی و بر اساس طبقه بندی ITC خلاصه شده اند :

1- یک طبقه بندی با درجه بندی ناحیه ای و تعریف دامنه واضح و آشکار که به توضیح روابط مناطق اداری می پردازد.

2- رابطه سلسله مراتبی: خدمات کریدور و خصوصیات مسافر و خصوصیات مسافر و هزینه حمل و نقل، به طور کامل منعکس می گردد.

3- توافق برای پیش بینی تقاضای حمل و نقل مورد علاقه، بنحوی بر حسب نیازهای بین المللی، بین منطقه ای، بین شهری و نیازهای حمل و نقلی شهری و روستایی حفظ می شوند.

4- خصوصیات فضایی در نظر گرفته می شوند ولی به وضعیت عرضه و تقاضا توجه نمی شود.

2-2- روش ترکیب:

1-2-2- انواع کریدور : از نظر روش ترکیب، ITC معمولا دو نوع است. اگر بخواهیم بطور کلی صحبت کنیم، کریدور حمل و نقل باید به روشهای گوناگون در تقاطع ها به هم وصل گردد. با اینحال، یک نوع از روش حمل و نقل می تواند به عنوان یک کریدور حمل و نقل ترکیبی و یکپارچه، در یک مفهوم وسیع تعریف شود.

1- ITC: یک کریدور ترکیبی شامل روش های گوناگون حمل و نقل در حالت خاص می باشد. حالت خاص به معنی اتصالات موازی و ردیفی و موازی- ردیفی است، مثل حمل و نقل مرکب از کریدور راه آهن- راه آبی و حمل نقل ترکیبی از راه آهن- راه آبی و بزرگراه

2- کریدور حمل و نقل انحصاری : این نوع، شکل اولیه ITC است و سرانجام تبدیل به ITC با توسعه متعادل از تمام روش های حمل و نقل می شود.

2-2-2- تحلیل مشخصات: خصوصیات روش ترکیبی بر اساس طبقه بندی ITC به شرح زیر است :

1- ساختار ITC و اتصال هر روش حمل و نقل بطور آشکار نشان داده شده اند

2- گردآوری و توزیع شکل در اتصالات کلیدی وجود دارند واتصال هر روش حمل و نقل می تواند در اتصالات اصلی مشخص گردد

3- شرایط عرضه و تقاضا نیز نادیده گرفته می شوند.

3-2- هدف خدمت :

1-3-2- انواع کریدور : سه نوع کریدور در طبقه بندی هدف خدمت وجود دارند:

1- کریدورهای انحصاری مسافر یا حمل و نقل اختصاصی مسافر مثل خطوط راه آهن ویژه مسافر و خطوط ویژه جهانگرد

2- کریدورهای حمل و نقل ویژه بار و محموله زغال سنگ و سنگ معدن و محصولات کشاورزی

3- کریدور ترکیبی برای حمل و نقل مسافر و بار و کالا

2-3-2- تحلیل خصوصیات : طبه بندی ITC با هدف خدمت که بطور گسترده در ارتباطات روزانه استفاده شد، نشاندهنده شکل کریدور مسافر و خدمات مربوط به حمل و نقل بار و کالا می باشد. در هر حال این جریان فقط محدود به دیدگاه های کلان می نماید و فاقد سلسله مراتب و تحلیل متنوع است.

4-2- شکل خدمت :

سرعت و ظرفیت، دو عاملی هستند که تا حد زیادی بستکی به خصوصیات خدمت دارند. یک خدمت حمل و نقلی سطح بالا، معمولا به وسیله سرعت بالا و ظرفیت زیاد مشخص می شود.

1-4-2- انواع کریدور :

ITC بر حسب سرعت و ظرفیت به چهار نوع تقسیم می شود.

1- کریدورهای دارای سرعت بالا و ظرفیت زیاد که شامل خطوط هوایی اصلی و خطوط راه آهن سریع السیر و بزرگراه ها و خطوط لوله و کریدورهای مربوط به حمل و نقل مسافر و کالا با ارزش زمانی بالا و ارزش افزوده زیاد به همراه خدمت نجات اضطراری می باشد. همراه با تکمیل کننده های خوب و قابل اعتماد بودن هر روش، کریدورها بر سطح خدمت و راحتی سفر و ظرفیت حمل و نقل تمرکز پیدا می کنند و به ویژه برای سرعت بالا و حجم زیاد و وظایف حمل و نقل دارای تناوب بسیار مناسب هستند.

2- کریدورهای دارای سرعت زیاد: این کریدورها شامل خطوط هوایی – خطوط راه آهن و بزرگراه ها می شوند و وظایف ارزش زمانی بالا و ارزش افزوده زیاد به همراه خدمت نجات اضطراری را بعهده دارد. موثر بودن مورد تاکید است و قابل دسترسی برای سرعت زیاد و حجم کم و حمل و نقل با تناوب زیاد می باشد.

3- کریدورهای دارای ظرفیت بالا : این روش حمل  نقل شامل خطوط راه آهن، خطوط لوله، بزرگراه ها و هوانوردی منطقه ای می باشد. وظایف حمل و نقل ریلی کالاهای عمده و برجسته مثل زغال سنگ و نفت و سنگ معدن، بگونه ای انجام می شوند که مناسب برای حمل و نقل با حجم بالا و تناوب پایین و بدون در نظر گرفتن سرعت می باشد.

4- کریدورهای اتصال دهنده منطقه ای : هدف اولیه این کریدور، انجام وظایف حمل و نقل در میان شهرهای مختلف است که شامل شکل راه های ریلی و بزرگراه های اصلی و ثانویه می باشد. این حالت به ارائه خدمت برای حمل و نقل با حجم بالا و تناوب کم یا تجارت دارای حجم کم و تناوب بالا می پرازد که موجب بهبود قابلیت دستیابی به شبکه منطقه ای می گردد و نیازهای راهبردی خاص مناطق مرزی را تامین می نماید.

2-4-2- تحلیل خصوصیات : کریدورهای ITC  بر مبنای حالت خدمت بدین ترتیب مشخص می شوند :

1- این وضعیت می تواند بخوبی درک شده و به طور گسترده ای پذیرفته گردد، زیرا ماهیت اولیه عرضه و تقاضا، بطور مستقیم و حداقلی منعکس می شود.

2- شکل های خدمت حمل نقلی با اهداف گوناگون توضیح داده می شوند و ماهیت برنامه ریزی کریدور آشکار می گردد و اهداف برنامه ریزی کریدور در ارائه خدمت به مسافر و حمل و نقل تجاری که در رابطه با مسافرت های ساکنین و کیفیت تجارت حمل و نقل و مسافر می باشد مشخص می شود.

3- این جریان دارای قابلیت پذیرش مناسب در برنامه ریزی حمل و نقل ترکیبی و یکپارجه می باشد.

5-2- مشخصات عملکردی :

عملکرد کریدور بطور مستقیم، ساختار را تعیین می کند و بطور نزدیکی در رابطه با نیاز به ITC می باشد که همان اساس برنامه ریزی طرح است.

1-5-2- انواع کریدور : چهار نوع کریدور بر اساس خصوصیات عملکردی وجود دارند :

1- کریدورهای با منبع توسعه یافته و پیشرفته : منبع در اینجا به معنی جهانگردی و مواد معدنی و محصولات کشاورزی است. در رابطه با حمل و نقل کالا، محل تولید و مصرف منابع معدنی و محصولات کشاورزی معمولا در مناطق گوناگونی قرار دارند و بدین ترتیب، این کریدور برای حمل نقل ناشی از منطقه تمرکز منبع به محل های مصرف می باشد. کریدورهای ریلی معمولا برای انجام حمل و نقل با حجم بالا بکار گرفته می شوند. در حالیکه در رابطه با حمل و نقل مسافران، روش های سریع مثل خطوط ریلی سریع السیر و خطوط هوایی، عناصر اصلی این کریدور، با توجه به گسترش منابع جهانگردی می باشند.

2- تراکم صنعت و گسترش جهانگردی : اطلاعات صنعتی و منطقه تجاری و اقتصادی و صنعتی و منابع پیمایش صنعتی، در این حالت مورد توجه هستند. توسعه صنعت، تراکم و انباشتگی را به همراه دارد و گسترش و توسعه، همراه محورهای مردم، کالاها، سرمایه ها و اطلاعات می آید. هیچگونه روش ثابت حمل و نقل برای این نوع کریدور که بطور قابل توجهی در ارتباط با میزان تراکم و گسترش شکل صنعت می باشد، وجود ندارد.

3- کریدورهای هدایت کننده شبکه محلی : این روش به هدایت قابلیت دسترسی به شبکه و قابل اعتماد بودن شبکه و برابری شبکه منطقه محلی می پردازد. پیشرفت شخصی و سطح خدمت و کامل شدن شبکه محلی باید در نظر گرفته شوند. روش حمل و نقل در این کریدور، در رابطه با شرایط شبکه و توانایی ورود شبکه و جهت یابی خدمت می باشد.

4- کریدورهای مورد نیاز راهبردی خاص: این کریدورها شامل جبهه دفاع ملی – عملیات نجات اضطراری و اتحاد و یکپارچگی شهرهای بزرگ و کوچک می باشند . این روش حمل و نقل فقط توسط میزان مسافر و کالا مشخص نمی شود و کریدور اتصال منطقه ای، همیشه از جنبه راهبردی شکل می گیرد.

2-5-2- تحلیل خصوصیات: ITC مبتنی بر عملکرد دارای این مشخصات است :

1- عملکرد و نقش هر کریدور می تواند بطور کامل بازتاب داشته باشد.

2- نیاز کریدور در یک روش اولیه توضیح داده می شود. این روش بویژه برای برنامه ریزی حمل و نقل ترکیبی و یکپارچه مناسب است و به  ارائه عرضه و تقاضا کریدور به همراه طبقه بندی بر اساس شکل خدمت کریدور دارد.

3- نمونه موردی :

در این بخش، یک شبکه یکپارچه به صورت چهار محور عمودی و چهار محور افقی و ده محور خارجی انتخاب می شود تا  توضیح کاربرد طبقه بندی ITC را نشان دهد. طرح کلی در شکل 3 توضیح داده شده است و حالت های اساسی در جدول 1 آمده اند. طبقه بندی استاندارد حالت خدمت و مشخصات عملکردی در این تحقیق استفاده شده اند (جدول 2).

جدول 1 : شکل های اساسی کریدورها

ردیف	تعریف وظیفه ای	وضعیت	نیاز	کریدور
1	یک کریدور برای امنیت دفاع ملی و نجات اضطراری و توسعه منطقه ای	حجم کم مسافر و بار	امنیت دفاعی ملی در مناطق مرزی و نجات اضطراری در فجایع طبیعی	خط اول عمودی
2	یک کریدور پیشرفته جنوب به شمال در یک منطقه اقتصادی و صنعتی	حجم زیاد بار و کالا	گسترش زنجیره صنعتی و جهانگردی منطقه ای	خط دوم عمودی
3	یک کریدور اتصال دهنده جنوب به شمال که توسعه دهنده محورهای سالانه شهرهای بزرگ و کوچک و کریدور نجات اضطراری است	حجم بالای مسافر و بار	اتصال مسافر و بار از شمال به جنوب که نشان دهنده ظرفیت شهرهای مرکزی می باشد	خط سوم عمودی
4	یک منبع استخراج و کریدور اتصالی منطقه ای	حجم بالای بار و مسافر	بهره برداری از جهانگردی و استخراج منابع معدنی و تقویب ارتباطات منطقه ای	خط چهارم عمودی
5	یک کریدور برای تجارت بندری و همکاری منطقه ای	حجم بالای بار	شبکه تجارت بندری در منطقه شمالی	خط اول افقی
6	یک کریدور راهبردی منبع و انرژی و گسترش محورهای سامانه شهرهای بزرگ و کوچک و کریدور نجات اضطراری	حجم بالای بار و مسافر	حمل و نقل خارجی مسافر و بار و گسترش سامانه شهرهای بزرگ و کوچک و نجات اضطراری	خط دوم افقی
7	یک کریدور خروجی نجات اضطراری	حجم بالای بار	خارج نمودن مواد معدنی و محصولات کشاورزی	خط سوم افقی
8	یک کریدور برای همکاری منطقه ای و حکومتی و نجات اضطراری	حجم بالای مسافر	بهبود معیارهای زندگی مردم در امتداد خط	خط چهارم افقی

جدول 2 : طبقه بندی کریدور

ردیف	حالت خدمت بر اساس طبقه بندی	طبقه بندی بر اساس وظیفه	دلیل طبقه بندی	کریدور
1	یک کریدور مورد نیاز راهبردی خاص	یک کریدور حمل و نقل ارتباطی منطقه ای	در امتداد خط مرزی با نیازهای خاص امنیت دفاع ملی و نجات اضطراری	خط اول عمودی
2	یک کریدور برای توسعه تراکم صنعت	یک کریدور حمل و نقل دارای سرعت بالا	بدلیل تمرکز محصولات کشاورزی و بهره برداری از جهانگردی، حمل و نقل سریع مورد نیاز است	خط دوم عمودی
3	یک کریدور مورد نیاز خاص و راهبردی	یک کریدور حمل و نقل دارای سرعت زیاد و حجم بالا	بدلیل جریان متمرکز بار و مسافر از شمال به جنوب و برای بهبود سطح خدمت و متحد کردن سامانه شهرهای بزرگ و کوچک، لازم است	خط سوم عمودی
4	یک کریدور پیشرفته و منبع توسعه یافته	یک کریدور حمل و نقل دارای حجم بالا	به دلیل حمل و نقل با حجم بالا و استخراج منابع معدنی به خارج در امتداد خط، مورد نیاز است.	خط چهارم عمودی
5	یک کریدور مورد نیاز خاص و راهبردی	یک کریدور حمل و نقل دارای سرعت بالا	توسعه دسترسی به شبکه برای پیشرفت تجارت بندی در منطق شمالی	خط اول افقی
6	یک کریدور متصل کننده شبکه محلی	یک کریدور حمل و نقل دارای سرعت بالا و حجم زیاد	به دلیل جریان متمرکز مسافر و بار از شمال به جنوب و برای تقویت سطح خدمات آن و به منظور اتحاد سامانه شهرهای بزرگ و کوچک و نجات اضطراری لازم است	خط دوم افقی
7	یک کریدور پیشرفته و منبع توسعه یافته	یک کریدور حمل و نقل دارای حجم زیاد	به دلیل حمل و نقل دارای حجم زیاد و برای ارسال محصولات معدنی و کشاورزی لازم است	خط سوم افقی
8	یک کریدور هدایت کننده شبکه محلی	یک کریدور حمل و نقل بسیار سریع	بهبود دستیابی به شبکه برای اتصال مناطق اداری و حکومتی	خط چهارم افقی

با بررسی خط سوم افقی، مشاهده می کنیم که حجم بالایی از حمل زغال سنگ و مواد معدنی و محصولات کشاورزی در امتداد خطوط صورت می گیرد. همچنین این خط به ارائه خدمات با حجم بالا برای کشف منابع و استفاه ها و شکل های گوناگون به عنوان یک منبع گسترش یافته و کریدور پیشرفته می پردازد. می توان فهمید که طبقه بندی پیشنهادی نه تنها می تواند به اوضاع تامین و تقاضا اثر بگذارد، بلکه نشان دهنده شکل کریدور و ماهیت خدماتی آن می باشد که به تامین نیازمندیهای برنامه ریزی حمل و نقل ترکیبی و یکپارچه منجر می شود.

4- نتیجه گیری:

در این مقاله، طبقه بندی ITC از جنبه های گوناگون بررسی شده است و خصوصیات آشکار آن، مورد تحلیل قرار گرفته اند. برای جمع بندی، نکات کلیدی زیر می توانند مطرح گردند:

1- طبقه بندیها بر مبنای سطح فضایی و روش ترکیب و هدف خدمت، آسان فهمیده می شوند که البته دارای نکات دقیق و ظریفی هستند و ارتباطهای معمول، استفاده می گردند.

2- جنبه خدمت رسانی و خصوصیات وظیفه ای بر مبنای طبقه بندی، نه تنها بر اوضاع عرضه و تقاضای ITC  اثر می گذارند، بلکه مستقیما نشان دهنده شکل کریدور و شکل های خدمت رسانی هستند. طبقه بندیها به خوبی فهمیده و به طور گسترده ای پذیرفته می شوند و دارای قابلیت اجرایی خوبی هستند.

---

نویسندگان: یون زویانگ، باهوامائو، لینگ لینگ یانگ، کان، کوین، جبافنگ، مینجونگ لیو